یاتاقان زدن موتور خودرو؛ علت‌ها، علائم و هزینه تعمیر

مقدمه

بی‌توجهی و عدم رسیدگی به‌موقع، می‌تواند منجر به خسارات سنگینی برای مالک خودرو شود. این مشکل اغلب به دلیل اختلال در روانکاری قطعات متحرک موتور رخ می‌دهد و در صورت ادامه یافتن، ممکن است به قفل شدن کامل موتور و از کار افتادن آن بینجامد. در بسیاری از موارد، آسیب وارده به قدری شدید است که دیگر امکان روشن شدن خودرو وجود ندارد و در چنین شرایطی، تنها راه‌حل ممکن، باز کردن کامل موتور و تعمیر اساسی یا حتی تعویض قطعات اصلی آن است. از این‌رو شناخت علائم هشداردهنده، دلایل اصلی بروز یاتاقان زدن موتور خودرو و هزینه‌های احتمالی تعمیر، برای هر راننده‌ای ضروری است.

در این پست وبلاگ آموزشی باور یدک ، به بررسی کامل علل خرابی یاتاقان، نشانه‌های بروز این مشکل، راهکارهای پیشگیری و برآورد هزینه‌های تعمیر آن خواهیم پرداخت. اگر به سلامت موتور خودروی خود اهمیت می‌دهید، خواندن این مطلب را از دست ندهید.

همچنین بخوانید: تأثیر سیستم GDI بر مصرف سوخت و آلایندگی خودرو

یاتاقان در ماشین چیست؟

یاتاقان‌ها از جمله قطعات ضروری و بسیار حساس در ساختار فنی خودرو هستند که نقش مهمی در کاهش اصطکاک میان اجزای متحرک ایفا می‌کنند. در خودروها از انواع مختلف یاتاقان و بلبرینگ استفاده می‌شود، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها، یاتاقان‌هایی هستند که در موتور قرار دارند. این یاتاقان‌ها به‌طور خاص بین میل‌لنگ و شاتون تعبیه شده‌اند تا مانع از تماس مستقیم این دو قطعه شده و حرکت روان آن‌ها را تسهیل کنند.

در حقیقت، یاتاقان موتور باعث می‌شود تا میل‌لنگ بتواند با کم‌ترین مقاومت بچرخد و نیروی تولیدشده از احتراق، به‌درستی به سایر بخش‌های سیستم انتقال قدرت منتقل شود. در کنار یاتاقان‌ها، روغن موتور نیز وظیفه روانکاری را بر عهده دارد؛ این دو عامل به صورت مکمل، از سایش و خوردگی قطعات داخلی موتور جلوگیری کرده و نقش مهمی در افزایش طول عمر موتور ایفا می‌کنند.

اگر به هر دلیلی مانند کاهش سطح روغن، استفاده از روغن بی‌کیفیت، یا فشار بیش از حد به موتور، فرآیند روانکاری مختل شود، یاتاقان‌ها دچار افزایش دما و تغییر شکل می‌شوند. زمانی که این قطعه نتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، اصطکاک میان میل‌لنگ و شاتون به شدت افزایش یافته و در نهایت منجر به بروز پدیده‌ای به نام «یاتاقان زدن» می‌شود.

در این شرایط، راننده ممکن است با صداهای غیرعادی از موتور، کاهش قدرت، یا حتی توقف کامل خودرو مواجه شود. ادامه رانندگی با خودرویی که یاتاقان زده، می‌تواند به خرابی کامل موتور منجر شده و هزینه‌های بسیار سنگینی را به دنبال داشته باشد. بنابراین، شناخت دقیق عملکرد یاتاقان، نقش آن در موتور و علائم خرابی، برای هر مالک خودرویی حائز اهمیت است.

همچنین بخوانید: راهنمای جامع انتخاب و تعویض شمع خودرو تویوتا

نقش یاتاقان در موتور خودرو

یاتاقان یکی از قطعات مهم در سیستم فنی خودرو است که نقش اصلی آن، کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور و تسهیل حرکت نرم و روان آن‌ها می‌باشد. یاتاقان‌ها معمولاً در بخش‌های مختلفی از خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما مهم‌ترین کاربرد آن‌ها در موتور خودرو و به‌ویژه در محل اتصال میل‌لنگ و شاتون است.

در فرآیند عملکرد موتور، میل‌لنگ و شاتون به‌طور مداوم در حال چرخش و حرکت هستند. اگر این قطعات بدون واسطه به یکدیگر متصل باشند، اصطکاک شدید میان آن‌ها باعث افزایش دما، سایش شدید و در نهایت خرابی سریع موتور خواهد شد. اینجاست که یاتاقان وارد عمل می‌شود. یاتاقان با ایجاد یک لایه‌ی نازک بین سطوح فلزی، مانع از تماس مستقیم آن‌ها شده و با کمک روغن موتور، عمل روانکاری و خنک‌کاری را انجام می‌دهد.

همچنین بخوانید: همه چیز درباره روغن ترمز DOT4 و مقایسه آن با روغن ترمز DOT3

به طور خلاصه، نقش یاتاقان در ماشین عبارت است از:

• کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک
• جلوگیری از تماس مستقیم فلز با فلز
• جذب فشار و بار وارد بر میل‌لنگ
• کمک به پایداری و تعادل در حرکت قطعات داخلی موتور
• افزایش عمر مفید موتور

در صورتی که یاتاقان به‌درستی وظیفه خود را انجام ندهد، برای مثال به دلیل کاهش سطح روغن، نشت روغن یا وارد آمدن فشار بیش از حد به موتور ماشین، میزان اصطکاک به‌شدت افزایش می‌یابد و این وضعیت می‌تواند در نهایت به خرابی‌های جدی و پرهزینه‌ای مانند «یاتاقان زدن» منجر شود.

یاتاقان زدن خودرو چیست؟

یاتاقان زدن یکی از جدی‌ترین آسیب‌هایی است که ممکن است برای موتور خودرو رخ دهد. این مشکل زمانی به وجود می‌آید که یاتاقان‌ها به هر دلیلی از فرم استاندارد خود خارج شده یا دچار آسیب شوند؛ به گونه‌ای که فاصله مناسب میان آن‌ها و میل‌لنگ از بین برود. در چنین شرایطی، لایه روغن که نقش روانکاری بین یاتاقان و میل‌لنگ را بر عهده دارد، دیگر نمی‌تواند به‌درستی عمل کند و اصطکاک مستقیم بین این دو قطعه افزایش می‌یابد.

اگر یاتاقان به سطح میل‌لنگ بچسبد یا بیش از حد به آن نزدیک شود، دوران میل‌لنگ با اختلال مواجه شده و حرکت موتور سنگین می‌شود. ادامه این وضعیت می‌تواند به قفل شدن موتور و از کار افتادن کامل پیشرانه منجر شود.

در مواردی نیز ممکن است یاتاقان‌ها به دلیل فرسایش، سایش یا خوردگی، ضخامت استاندارد خود را از دست بدهند و نازک‌تر از حد مجاز شوند. این مسئله موجب از بین رفتن لقی استاندارد بین یاتاقان و میل‌لنگ می‌شود و نتیجه آن، لرزش‌های غیرعادی و تولید صدایی شبیه به «تق‌تق» یا «لق‌لق» از ناحیه موتور است.صدایی که معمولاً هنگام شتاب‌گیری یا دور بالای موتور بیشتر به گوش می‌رسد.

همچنین بخوانید: انواع خطاهای رایج در سنسور های تویوتا و شیوه های رفع آن

علائم یاتاقان زدن موتور خودرو

یاتاقان زدن معمولاً با علائمی همراه است که اگر به‌موقع شناسایی شوند، می‌توان از آسیب‌های جدی‌تر و پرهزینه‌تر جلوگیری کرد. مهم‌ترین نشانه‌های یاتاقان زدن موتور عبارتند از:

• صدای تق‌تق یا کوبش از موتور

یکی از واضح‌ترین نشانه‌ها، شنیده شدن صدایی شبیه به تق‌تق یا ضربه‌های منظم از داخل موتور است. این صدا اغلب زمانی بیشتر شنیده می‌شود که دور موتور بالا می‌رود یا موتور تحت فشار قرار می‌گیرد.

• افت فشار روغن موتور

وقتی یاتاقان‌ها دچار مشکل می‌شوند، فاصله بین قطعات تغییر کرده و روغن‌کاری به درستی انجام نمی‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش فشار روغن شود که معمولاً در پشت آمپر خودرو قابل مشاهده است.

• روشن شدن چراغ هشدار روغن

در پی افت فشار روغن، چراغ هشدار روغن روی داشبورد روشن می‌شود. اگر این چراغ را در حین رانندگی مشاهده کردید، باید فوراً خودرو را متوقف کرده و بررسی‌های لازم را انجام دهید.

• لرزش غیرعادی موتور

در صورت خرابی یاتاقان، ممکن است تعادل میل‌لنگ به هم بخورد و موتور دچار لرزش‌های غیرمعمول شود، به‌ویژه در زمان ایستادن یا در دور آرام.

• کاهش قدرت و کارایی موتور

خرابی یاتاقان باعث اختلال در چرخش روان میل‌لنگ می‌شود و این امر در عملکرد کلی موتور تأثیر گذاشته، شتاب خودرو را کاهش می‌دهد و کارکرد آن را سنگین می‌کند.

• صدای ساییدگی یا فلز به فلز

اگر یاتاقان به‌طور کامل از بین رفته باشد، صدایی مانند برخورد فلز با فلز ممکن است شنیده شود که نشان‌دهنده تماس مستقیم میل‌لنگ با سایر قطعات است.این یکی از خطرناک‌ترین مراحل یاتاقان زدن است.

علت یاتاقان زدن موتور خودرو

یاتاقان زدن یکی از مشکلات جدی و پرهزینه در موتور خودرو است که دلایل متعددی می‌تواند باعث بروز آن شود. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می‌دهد که تعادل در روانکاری بین میل‌لنگ و یاتاقان‌ها به‌هم بخورد و تماس مستقیم فلز با فلز به وجود بیاید. در ادامه به مهم‌ترین علت‌های یاتاقان زدن موتور خودرو اشاره می‌کنیم:

•  کاهش یا نبود روغن موتور

اصلی‌ترین دلیل یاتاقان زدن، کم شدن سطح روغن موتور یا خشک کار کردن موتور به دلیل نبود روغن کافی است. وقتی روغن کافی در موتور نباشد، یاتاقان‌ها نمی‌توانند به‌درستی روانکاری شوند و اصطکاک شدید، دمای آن‌ها را بالا برده و منجر به دفرمه شدن‌شان می‌شود.

• استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت یا نامناسب

روغن‌های غیراستاندارد، یا روغنی که مناسب موتور خودروی شما نیست، ممکن است نتواند به‌درستی از قطعات در برابر حرارت و اصطکاک محافظت کند. این موضوع در بلندمدت می‌تواند باعث خوردگی یاتاقان‌ها شود.

•  تعویض نکردن به‌موقع روغن موتور و فیلتر روغن

روغن قدیمی خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهد و به مرور آلوده به ذرات فلزی و گرد و غبار می‌شود. اگر فیلتر روغن نیز به موقع تعویض نشود، این آلودگی‌ها در سیستم باقی مانده و موجب آسیب به یاتاقان‌ها خواهند شد.

• رانندگی پر فشار یا گرم کردن بیش از حد موتور

شتاب‌گیری ناگهانی، رانندگی طولانی در دور موتور بالا، و یا روشن نگه داشتن موتور در حالت داغ می‌تواند دمای موتور را از حد نرمال فراتر ببرد. افزایش دما، روانکاری را مختل کرده و یکی از دلایل جدی یاتاقان زدن است.

• ورود آب یا سوخت به روغن موتور

در صورتی که واشر سرسیلندر آسیب ببیند یا نشتی در سیستم خنک‌کننده رخ دهد، ممکن است آب یا سوخت وارد روغن موتور شود. این آلودگی باعث کاهش خاصیت روانکاری روغن و آسیب به یاتاقان‌ها خواهد شد.

•   عیب در پمپ روغن

اگر پمپ روغن دچار نقص فنی شود و نتواند جریان مناسب روغن را در موتور برقرار کند، نقاط حساس مانند یاتاقان‌ها خیلی سریع تحت فشار قرار گرفته و آسیب می‌بینند.

همچنین بخوانید: سیستم کمکی ترمز (BA) چیست و چگونه کار می‌کند؟

بررسی هزینه تعمیر یاتاقان زدن موتور خودرو

تعمیر یاتاقان موتور یکی از پرهزینه‌ترین خدمات فنی در بخش تعمیرات خودرو محسوب می‌شود، زیرا این مشکل اغلب نیاز به باز شدن کامل موتور و بررسی دقیق اجزای داخلی دارد. بسته به نوع خودرو، سطح آسیب، و نحوه عملکرد راننده، هزینه‌ها می‌توانند بسیار متفاوت باشند.

در خودروهایی مانند تویوتا و لکسوس که معمولاً از موتورهای با کیفیت و دقت ساخت بالا بهره می‌برند، هزینه تعمیرات یاتاقان ممکن است بیشتر باشد، زیرا قطعات اورجینال و حساسیت‌های فنی این برندها، نیازمند نیروی متخصص و تجهیزات دقیق‌تری است.

از سوی دیگر، خودروهای هیوندای و کیا نیز اگرچه به نسبت اقتصادی‌تر هستند، اما در مدل‌های جدیدتر و موتورهای توربوشارژ، ساختار فنی پیچیده‌ای دارند که در صورت بروز مشکل یاتاقان، نیاز به تعمیرات جدی و پرجزئیات خواهد داشت.

باید توجه داشت که هزینه نهایی تعمیر یاتاقان زدن موتور خودرو به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

• سال ساخت و مدل خودرو
• نوع موتور (تنفس طبیعی، توربوشارژ و…)
• میزان آسیب وارد شده به سایر قطعات مانند میل‌لنگ یا شاتون
• دسترسی به قطعات یدکی اصلی یا شرکتی
• دستمزد تعمیرگاه و تخصص مکانیک

بنابراین، نمی‌توان برای همه خودروها عدد ثابتی به‌عنوان هزینه تعمیر یاتاقان در نظر گرفت. اما در هر صورت، اقدام سریع در مراحل ابتدایی خرابی و جلوگیری از ادامه رانندگی در چنین شرایطی، می‌تواند تا حد زیادی از افزایش هزینه جلوگیری کند.

همچنین بخوانید: همه چیز درباره کویل خودرو و عیب یابی آن

سخن پایانی

یاتاقان زدن، یکی از جدی‌ترین و پرهزینه‌ترین مشکلاتی است که می‌تواند برای موتور خودرو رخ دهد. این اتفاق معمولاً در نتیجه بی‌توجهی به نکات ساده‌ای مانند تعویض به‌موقع روغن، استفاده از روغن مناسب، و بررسی وضعیت فنی خودرو به وجود می‌آید. اگرچه یاتاقان زدن ممکن است در ابتدا با علائمی نسبتاً ساده مانند صدای تق‌تق یا کاهش فشار روغن شروع شود، اما بی‌توجهی به این نشانه‌ها می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر و نیاز به تعمیر اساسی موتور شود.

بنابراین، نگهداری صحیح و سرویس منظم خودرو، نه تنها از بروز این مشکل جلوگیری می‌کند، بلکه عمر مفید موتور را نیز به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. به یاد داشته باشید که پیشگیری همیشه کم‌هزینه‌تر و هوشمندانه‌تر از تعمیر است.

پرسش های متداول