مقدمه

ترمزگیری یکی از مهم‌ترین جنبه‌های ایمنی در رانندگی است، به‌ویژه در مواقع اضطراری که هر لحظه اهمیت دارد. بسیاری از رانندگان در شرایط بحرانی، فشار کافی را روی پدال ترمز اعمال نمی‌کنند، که این امر می‌تواند باعث افزایش فاصله توقف و کاهش ایمنی شود. در همین راستا، سیستم کمکی ترمز Brake Assist یا BA به عنوان یک فناوری هوشمند در خودروها توسعه یافته است تا در مواقع ضروری، فشار ترمز را به حداکثر میزان لازم برساند و از بروز تصادفات جلوگیری کند. اما این سیستم چگونه کار می‌کند و چه تأثیری بر عملکرد خودرو دارد؟ در ادامه، به بررسی عملکرد و مزایای سیستم کمکی ترمز می‌پردازیم.

سیستم ترمز کمکی (BA): تکنولوژی‌ای برای ترمزگیری بهتر

شاید برایتان جالب باشد که بدانید حدود ۳۰ درصد از تصادفات رانندگی به برخورد از پشت اختصاص دارد. به عبارتی، از هر سه تصادف، یکی به دلیل عدم توجه به جلو، رعایت نکردن فاصله ایمنی، سرعت غیرمجاز یا واکنش دیرهنگام راننده رخ می‌دهد. نکته جالب‌تر اینکه یکی از عوامل مهم در این نوع تصادفات، فشردن ناکافی پدال ترمز است! شاید عجیب به نظر برسد، اما واقعیت این است که بسیاری از رانندگان در شرایط اضطراری، پدال ترمز را به اندازه کافی فشار نمی‌دهند. آمارها نشان می‌دهند که در مواقع بحرانی، نزدیک به ۷۰ درصد رانندگان نیروی لازم را روی پدال ترمز اعمال نمی‌کنند، در حالی که سیستم ترمز خودرو ظرفیت بیشتری برای کاهش سرعت دارد. این موضوع باعث می‌شود که خودرو نتواند به‌موقع متوقف شود و احتمال برخورد به شدت افزایش یابد.

حالا تصور کنید اگر راننده در چنین شرایطی، فقط کمی سریع‌تر یا محکم‌تر پدال ترمز را فشار دهد. در این صورت، مسافت توقف خودرو می‌تواند تا چند متر کاهش پیدا کند. وقتی صحبت از تصادفات جاده‌ای و سوانح رانندگی می‌شود، حتی یک متر هم می‌تواند تفاوت بین یک حادثه جزئی و یک فاجعه باشد.

در همین جاست که سیستم کمکی ترمز، یا همان Brake Assist (BA) وارد عمل می‌شود. این سیستم که با نام‌های دیگری مانند کمک ترمز اضطراری (EBA) یا ترمز پشتیبان دینامیکی (DBS) نیز شناخته می‌شود، به گونه‌ای طراحی شده که در شرایط بحرانی، بیشترین نیروی ممکن را به سیستم ترمز وارد کند، حتی اگر راننده پدال ترمز را به اندازه کافی فشار نداده باشد. البته، باید توجه داشت که BA یک سیستم ایمنی غیرفعال (Passive) محسوب می‌شود؛ به این معنی که خودش به‌طور خودکار وارد عمل نمی‌شود، بلکه فقط در صورتی فعال خواهد شد که راننده پدال ترمز را فشار دهد.

بررسی مهم ترین بخش سیستم کمک راننده

سیستم کمکی ترمز (BA) و ارتباط آن با سیستم ترمز ضد قفل (ABS)

برخلاف تصور برخی، سیستم کمکی ترمز (BA) یک فناوری مستقل و جداگانه نیست. در واقع، این سیستم به‌عنوان یک قابلیت تکمیلی برای سیستم ترمز ضد قفل (ABS) عمل می‌کند. در اصل، BA با استفاده از همان اجزای اصلی ABS، مانند سنسورهای سرعت، پمپ فشار روغن و ماژول کنترل، اما با تنظیمات نرم‌افزاری و سنسورهای اضافی، عملکرد بهتری در شرایط اضطراری ارائه می‌دهد.

به زبان ساده، خودروهای مجهز به سیستم BA در واقع نسخه پیشرفته‌تری از همان سیستم ABS را در اختیار دارند که می‌تواند در مواقع اضطراری، نیروی بیشتری به ترمزها اعمال کند. این یعنی اگر خودرویی دارای سیستم ABS باشد، با برخی تغییرات و بهینه‌سازی‌ها، می‌توان آن را به BA نیز مجهز کرد.

در حقیقت، سیستم کمکی ترمز (BA) همان اصول پایه‌ای ABS را دنبال می‌کند اما با یک تفاوت مهم: تشخیص شرایط اضطراری و افزایش فشار ترمز به‌صورت خودکار. در حالی که ABS از قفل شدن چرخ‌ها جلوگیری می‌کند تا کنترل خودرو حفظ شود، BA بررسی می‌کند که آیا راننده در موقعیت بحرانی به اندازه کافی پدال ترمز را فشار داده است یا نه. اگر راننده فشار لازم را اعمال نکرده باشد، سیستم به‌طور خودکار نیروی ترمز را افزایش می‌دهد تا توقف خودرو در کمترین مسافت ممکن انجام شود.

این عملکرد از طریق برنامه‌ریزی پیشرفته واحد کنترل الکترونیکی (ECU) و استفاده از داده‌های سنسورها انجام می‌شود. به همین دلیل، خودروهای مجهز به ABS با یکپارچه‌سازی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب می‌توانند به فناوری BA نیز دسترسی داشته باشند، بدون اینکه نیاز به تغییرات اساسی در ساختار ترمز داشته باشند.

بررسی انواع ترمز کمکی

سیستم‌های کمک ترمز در دو نوع مکانیکی و الکترونیکی طراحی شده‌اند. همان‌طور که انتظار می‌رود، نوع الکترونیکی به دلیل سرعت، دقت و حساسیت بالاتر، در خودروهای مدرن امروزی کاربرد گسترده‌تری دارد.

• کمک ترمز مکانیکی

در این مدل، یک واحد از پیش تعیین‌شده وظیفه کنترل عملکرد سیستم را بر عهده دارد. این واحد تنها زمانی فعال می‌شود که فشار وارده بر پدال ترمز به مقدار مشخص‌شده توسط خودروساز برسد. به بیان ساده‌تر، در سیستم مکانیکی، اگر راننده به اندازه کافی فشار وارد نکند، کمک ترمز نیز وارد عمل نخواهد شد. این موضوع باعث می‌شود عملکرد این سیستم تا حد زیادی به رفتار راننده بستگی داشته باشد و در مواقع اضطراری، همیشه واکنش ایده‌آلی نداشته باشد.

• کمک ترمز الکترونیکی

در سیستم‌های جدید ترمز کمکی که در خودروهای امروزی استفاده می‌شود، واحد کنترل الکترونیکی (ECU) نقش کلیدی در تشخیص موقعیت‌های اضطراری ایفا می‌کند. این سیستم به‌طور پیوسته رفتار راننده را تحلیل کرده و با توجه به سبک رانندگی او، آستانه فشار واردشده به پدال ترمز و سرعت اعمال فشار را تعیین می‌کند. به عبارت دیگر، ECU با بررسی نحوه ترمزگیری راننده و شبیه‌سازی شرایط مختلف، می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا موقعیت اضطراری ایجاد شده است یا خیر و سپس سیستم کمک ترمز را فعال کند.

اگر راننده به‌طور مداوم از ترمزهای شدید استفاده کند، ECU آستانه فعال شدن ترمز کمکی را بالاتر می‌برد، به طوری که تنها در مواقع بحرانی، کمک ترمز وارد عمل می‌شود. در مقابل، اگر راننده عموماً با آرامش و به ندرت ترمز کند، ECU آستانه کمتری را تنظیم می‌کند، و به محض آنکه فشار ترمز از حد مشخصی عبور کند، سیستم کمک ترمز فعال می‌شود. این شیوه به سیستم این امکان را می‌دهد که با دقت بیشتری شرایط اضطراری را شناسایی کرده و تنها در مواقع ضروری از کمک ترمز استفاده کند.

وظیفه سیستم ترمز کمکی در خودرو چیست؟

چه سیستم کمک ترمز مکانیکی قدیمی باشد و چه سیستم الکترونیکی مدرن امروزی، هر دو جزء سیستم‌های ایمنی غیرفعال و هوشمند محسوب می‌شوند که تنها زمانی فعال می‌شوند که راننده واکنشی خاص و متناسب با شرایط را نشان دهد. در سیستم‌های پیشرفته الکترونیکی، اگر راننده پدال ترمز را به سرعت و با شدت زیاد فشار دهد، واحد کنترل کامپیوتری خودرو (ECU) با همکاری مستقیم ماژول کنترل سیستم ABS اطلاعات مختلفی را مانند میزان جابجایی پدال ترمز، شدت فشار واردشده به پدال و سرعت چرخ‌ها بررسی می‌کند. اگر این سیستم تشخیص دهد که شرایط به‌گونه‌ای است که نیاز به ترمزگیری شدید و فوری وجود دارد، سیستم کمک ترمز وارد عمل شده و به‌طور خودکار با استفاده از پمپ روغن سیستم ABS، بیشترین فشار ممکن را بر سیستم ترمز اعمال می‌کند.

ممکن است فکر کنید در این لحظه چرخ‌های خودرو قفل می‌شوند و کنترل خودرو از دست می‌رود، اما این‌طور نیست. چون سیستم BA یکی از ویژگی‌های کمکی ABS است، زمانی که فشار ترمز به حدی برسد که باعث قفل شدن چرخ‌ها شود، سیستم  ABS  وارد مدار می‌شود و مانع از قفل شدن چرخ‌ها می‌شود. ترکیب این دو سیستم – ABS و BA – به طور چشمگیری مسافت توقف خودرو را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که احتمال وقوع تصادفات و سوانح جاده‌ای به حداقل برسد.

همچنین بخوانید: همه چیز درباره سیستم کنترل پایداری خودرو (ESP)

بررسی مزایا سیستم ترمز با نیروی کمکی

سیستم ترمز با نیروی کمکی (Brake Assist) مزایای متعددی دارد که به‌طور ویژه در بهبود ایمنی و کاهش خطرات تصادفات موثر است. برخی از مهم‌ترین مزایای این سیستم عبارتند از:

• کاهش مسافت توقف

یکی از اصلی‌ترین مزایای سیستم ترمز کمکی، کاهش مسافت توقف است. این سیستم با اعمال سریع و مؤثر نیروی ترمز اضافی، حتی در مواقعی که راننده به اندازه کافی پدال ترمز را فشار نمی‌دهد، به توقف سریع‌تر خودرو کمک می‌کند.

• واکنش سریع در شرایط اضطراری

در مواقع بحرانی، سیستم ترمز کمکی به‌طور خودکار و بدون نیاز به واکنش اضافی از سوی راننده، فشار لازم بر سیستم ترمز را اعمال می‌کند. این عملکرد باعث می‌شود که خودرو در سریع‌ترین زمان ممکن متوقف شود، که در شرایط اضطراری بسیار حیاتی است.

• افزایش ایمنی راننده و سرنشینان

سیستم ترمز با نیروی کمکی می‌تواند با جلوگیری از تصادفات در مواقع اضطراری، ایمنی راننده و سرنشینان خودرو را افزایش دهد. با کاهش زمان واکنش و افزایش توان ترمز، احتمال وقوع تصادفات به‌ویژه تصادفات از پشت سر کاهش می‌یابد.همچنین ممکن است در شرایط اضطراری، راننده نتواند به‌طور کامل پدال ترمز را فشار دهد یا دچار اشتباه شود. سیستم کمک ترمز با جبران این اشتباهات، فشار مناسب را اعمال کرده و از بروز تصادف جلوگیری می‌کند.

• عملکرد هم‌زمان با سایر سیستم‌های ایمنی

سیستم ترمز کمکی معمولاً با سیستم‌های ایمنی دیگر مانند ترمز ضد قفل (ABS) و توزیع الکترونیکی نیروی ترمز (EBD) هم‌زمان عمل می‌کند. این ترکیب از سیستم‌ها باعث می‌شود که خودرو در شرایط اضطراری نه تنها متوقف شود، بلکه کنترل بهتری روی آن حفظ شود.

• کاهش خطر تصادف در سرعت‌های بالا

در مواقعی که راننده در حال حرکت با سرعت بالا است و به‌طور ناگهانی نیاز به توقف دارد، سیستم ترمز کمکی می‌تواند باعث شود که خودرو در زمان کمتری متوقف شود و احتمال تصادف شدید را کاهش دهد.

همچنین بخوانید: بررسی جامع تفاوت‌های میان مدل‌های تویوتا کرولا و کرولا هیبریدی ۲۰۲۳

 بررسی سایر سیستم های مرتبط با ABS

سیستم ترمز ضد قفل (ABS) نه‌تنها از قفل شدن چرخ‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه قابلیت‌های اضافی دیگری نیز دارد که به بهبود ایمنی خودرو کمک می‌کنند. شاید فکر کنید که این تمام ماجراست، اما این‌طور نیست.سیستم‌های ایمنی مختلفی از دل ABS بیرون آمده‌اند که ممکن است به‌راحتی نتوانید ارتباط آن‌ها را با ترمز ضد قفل تشخیص دهید. در اینجا به‌طور خلاصه به معرفی برخی از این سیستم‌ها می‌پردازیم که به‌طور مستقیم با عملکرد ABS مرتبط هستند. این سیستم‌ها بیشتر در دسته سیستم‌های پیشرفته کمک راننده (ADAS) قرار می‌گیرند که امروزه در بسیاری از خودروهای مدرن موجود در بازار ایران نیز دیده می‌شوند.

• کنترل کشش (TC)

سیستم کنترل کشش (Traction Control) به‌منظور جلوگیری از لغزش چرخ‌ها بر سطوح لغزنده عمل می‌کند و مانع از هرزگردی چرخ‌ها در شرایط خاص می‌شود.

• توزیع الکترونیکی نیروی ترمز (EBD)

EBD یا توزیع الکترونیکی نیروی ترمز به‌طور مستقل و دقیق فشار ترمز را بین چرخ‌های مختلف تقسیم می‌کند تا از خروج خودرو از مسیر مستقیم جلوگیری کند و عملکرد ترمز را بهینه سازد.

• کنترل پایداری الکترونیکی (ESC یا ESP)

کنترل پایداری الکترونیکی (ESP) یا کنترل پایداری خودرو (ESC)، به خودرو کمک می‌کند که در شرایط بحرانی از خروج از مسیر مستقیم جلوگیری کند و پایداری خودرو را در جاده‌های لغزنده حفظ کند.

• شبیه‌ساز دیفرانسیل لغزش محدود

این سیستم که با کمک پمپ ABS کار می‌کند، نقش دیفرانسیل لغزش محدود (LSD) یا قفل دیفرانسیل (Diff Lock) را شبیه‌سازی می‌کند. این عملکرد باعث می‌شود که خودرو از وارد شدن به حالت واماندگی رها شود و به حرکت خود ادامه دهد.

سخن پایانی

سیستم ترمز کمکی (Brake Assist) نقش اساسی در افزایش ایمنی خودرو ایفا می‌کند، به‌ویژه در مواقع اضطراری. این سیستم با تشخیص واکنش راننده به پدال ترمز، در شرایطی که فشار کافی به پدال وارد نشود، به‌طور خودکار نیروی ترمز بیشتری را اعمال می‌کند تا مسافت توقف خودرو کاهش یابد و از وقوع تصادفات جلوگیری کند. اهمیت این سیستم در لحظات بحرانی و ترمزهای ناگهانی که ممکن است راننده نتواند به موقع و به اندازه کافی پدال ترمز را فشار دهد، نمایان می‌شود. با عملکرد سریع و هوشمندانه، ترمز کمکی می‌تواند فاصله توقف را به حداقل رسانده و از حوادث جاده‌ای جلوگیری کند، به‌ویژه در شرایطی که تأخیر در ترمزگیری می‌تواند خطرات جانی و مالی زیادی ایجاد کند.

سیستم ترمز کمکی در واقع به‌عنوان یک دستیار هوشمند عمل می‌کند که هدف آن بهبود عملکرد ترمز در مواقع بحرانی است. بسیاری از تصادفات جاده‌ای به‌دلیل واکنش دیرهنگام یا ضعیف راننده به پدال ترمز رخ می‌دهند. در این مواقع، سیستم ترمز کمکی با شناسایی نیاز به ترمز شدید، حتی اگر راننده به اندازه کافی ترمز نکند، فشار بیشتری را وارد می‌کند تا از توقف خودرو در کوتاه‌ترین فاصله ممکن اطمینان حاصل کند. این سیستم به‌ویژه در شرایطی مانند ترافیک سنگین، جاده‌های لغزنده یا در مواجهه با موانع غیرمنتظره، نقش مهمی در جلوگیری از برخوردهای شدید دارد. با این ویژگی، سیستم ترمز کمکی به رانندگان کمک می‌کند تا زمان و مسافت توقف را کاهش دهند و در نتیجه، ایمنی خودرو و سرنشینان آن به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.